Αθήνα, 21 Νοεμβρίου 2022

Δελτίο τύπου

«Η πανδημία από τη σκοπιά του φύλου: Τα αποτελέσματα του Προγράμματος ProGender»

Το Εργαστήριο Σπουδών Φύλου του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου διοργάνωσε στις 21 Οκτωβρίου 2022 το τελικό Συνέδριο του έργου ProGender στο οποίο παρουσιάσθηκαν τα αποτελέσματα και τα παραδοτέα, όπως το εκπαιδευτικό υλικό, τα podcasts, το βίντεο και οι εκθέσεις επισκόπησης της έρευνας για τις επιπτώσεις της πανδημίας στις τέσσερεις θεματικές ενότητες του ProGender: «Φύλο, φροντίδα και εργασία», «Έμφυλη βία», «Φύλο και μετανάστευση» και «Γυναίκες στη διακυβέρνηση».

Το Συνέδριο χαιρέτισαν η Πρύτανις Χριστίνα Κουλούρη, η οποία τόνισε τη σπουδαιότητα της συμπερίληψης των γυναικών τόσο στις ιστορικές αφηγήσεις όσο και στα σύγχρονα ζητήματα και στη συνέχεια η Σύμβουλος Επιχορηγήσεων των EEA Grants στην Πρεσβεία της Νορβηγίας, Μαρία Φωλά, η οποία αναφέρθηκε στην επιστημονική συνεισφορά του ProGender με τη δημιουργία εκδηλώσεων με τη συμμετοχή ερευνητριών από την Νορβηγία και την Ισλανδία και την προώθηση μιας κοινής επιστημονικής κοινότητας.

Αρχικά η Θωμαΐς Κάββουρα (Συντονίστρια του έργου) παρουσίασε τα αποτελέσματα και τα κύρια συμπεράσματα που αναδείχθηκαν στις πέντε θεματικές ενότητες του ProGender. Στη συνέχεια η Carolin Philip (Μέλος του Research and Education Collective “reCollective”) αναφέρθηκε στις μεθόδους και στις δραστηριότητες που εφαρμόστηκαν για την υλοποίηση των εργαστηρίων (workshops), των podcasts και των εκπαιδευτικών υλικών  (educational material) στα οποία αποτυπώθηκε η εμπειρία των workshops και οι δραστηριότητες που βοήθησαν στην κατανόηση των θεμάτων. Επίσης προβλήθηκε το video (14 λεπτών) που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου.

Στην Α’ Ενότητα «Φύλο, φροντίδα και εργασία στη διάρκεια της πανδημίας» η Νέλλη Καμπούρη (Ερευνήτρια) παρουσίασε την αναλυτική έκθεση που συνέταξε, τονίζοντας τα προβλήματα που αναδείχθηκαν στον τομέα της φροντίδας. Με την επιβολή της καραντίνας αυξήθηκαν οι ανάγκες για φροντίδα ατόμων ευάλωτων ομάδων (παιδιά, ηλικιωμένοι, άτομα με αναπηρίες) και παρά την όποια προσπάθεια ίσου καταμερισμού των οικιακών εργασιών το μεγαλύτερο μέρος παρέμεινε στη διαχείριση των γυναικών, ακόμη και σε χώρες όπως η Ισλανδία. Σχετικά με το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό ανέφερε ότι παρά τις εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης δεν υπήρξε η ανάλογη ανταπόδοση στους μισθούς και στις συνθήκες εργασίας. Αναφέρθηκε επίσης στον ελλιπή κρατικό σχεδιασμό να συμπεριλάβει στον τομέα της φροντίδας μετανάστριες οικιακές εργαζόμενες καθώς και στην εθνοκεντρική αντίληψη της πανδημίας, παρά το γεγονός ότι σε βασικές θέσεις φροντίδας περιλαμβάνονταν μετανάστες και μετανάστριες.

Την έκθεση σχολίασε η Σοφία Καναούτη (Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια), η οποία συμπέρανε ότι χρειαζόμαστε μια αλλαγή στη νοοτροπία μας απέναντι στους εργαζόμενους/ες στην  φροντίδας (essential workers), τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο χώρο. Η ορατότητα και η κοινωνική θέση των εργαζομένων φροντίδας πρέπει να ιδωθεί ξανά.

Στην Β’ Ενότητα «Έμφυλη βία στην πανδημία» η Ματίνα Παπαγιαννοπούλου, (Εμπειρογνώμονας σε θέματα φύλου) παρουσίασε την αναλυτική της έκθεση και αναφέρθηκε στο θεσμικό πλαίσιο, στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν για την έμφυλη βία και στην κριτική που ασκήθηκε στις τρεις χώρες (Ελλάδα, Ισλανδία, Νορβηγία). Η διαχείριση της πανδημίας μέσω της επιβολής μέτρων εγκλεισμού όξυνε τις  προϋπάρχουσες  ανισότητες  και διακρίσεις  κατά των γυναικών, θηλυκοτήτων και άλλων κοινωνικών ομάδων. Παρά το γεγονός ότι και οι τρεις χώρες παρείχαν συμβουλευτικές υπηρεσίες και αξιοποίησαν τα ΜΜΕ για καμπάνιες ενημέρωσης παρατηρήθηκε αύξηση των περιστατικών βίας, ελλιπής χρηματοδότηση και περιορισμένη αναγνώριση της έμφυλης βίας. Στην Ελλάδα δεν δόθηκε έμφαση σε όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών, με εξειδικευμένες πολιτικές, ούτε και σε  συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού. Αντίστοιχα στην Ισλανδία ασκήθηκε κριτική αναφορικά με την συμπερίληψη των μεταναστριών αλλά και στη Νορβηγία σχετικά με την συμπερίληψη των γυναικών ΣΑΜΙ, trans ατόμων και άλλων ευάλωτων ομάδων.

Την έκθεση σχολίασε η Γεωργία Πετράκη (Καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο), η οποία τόνισε ότι η βία κατά των γυναικών είναι ένα πρόβλημα ορατό και παγκόσμιο. Κοινό σημείο και στις τρεις χώρες ήταν η συνεργασία με τις ΜΚΟ, όμως παρατηρήθηκαν διαφορές στον τρόπο συνεργασίας με κρατικούς φορείς. Έκλεισε το σχολιασμό της με το παράδειγμα της προσφυγής των Ισλανδών γυναικών στο δικαστήριο, επισημαίνοντας ότι η έκκλησή τους δεν ήταν αίτημα για προνομιακή μεταχείριση ενώπιον του νόμου, αλλά μια προσπάθεια μεταρρύθμισης των σιωπηρών προκαταλήψεων κατά των γυναικών στα δικαστήρια.

Στην Γ’ Ενότητα «Φύλο και μετανάστευση στη διάρκεια της πανδημίας» η Νέλλη Καμπούρη (Ερευνήτρια) παρουσίασε την αναλυτική της έκθεση αναφέροντας ότι η διεθνής μετανάστευση κατά την πανδημία δεν σταμάτησε, ωστόσο εντατικοποιήθηκαν στρατηγικές συνοριοποίησης με πρόσχημα τη διάδοση του ιού, εντάθηκαν περιστατικά βίας για την αποτροπή των περασμάτων και έπαυσαν να ισχύουν εξαιρέσεις για ευάλωτους πληθυσμούς. Ο κρατικός λόγος ήταν εθνικιστικός και κατασκεύαζε τους «άλλους» ως επικίνδυνους και απείθαρχους, συμπαρασύροντας ευάλωτες κατηγορίες (γυναίκες θύματα βίας και παιδιά). Παρόλα αυτά η πιθανότητα μόλυνσης και βαριάς νόσησης ήταν πολύ πιο πιθανή στο μεταναστευτικό πληθυσμό.

Την έκθεση σχολίασε ο Παύλος Χατζόπουλος (Μεταδιδακτορικός Ερευνητής), ο οποίος τόνισε ότι μέσω της έκθεσης αμφισβητείται ο μύθος ότι ο Covid ήταν κάτι αναπάντεχο που ακινητοποίησε τις μεταναστευτικές ροές. Αντίθετα υιοθετείται μια προσέγγιση που αντιτίθεται στην αντίληψη ότι η μετανάστευση είναι μια στατική διαδικασία. Αναδεικνύεται μια συνάρθρωση ετερογενών δρώντων που βλέπει τα υποκείμενα ως ήδη έμφυλα και φυλετικοποιημένα πριν ακόμα γίνουν ορατά από τους μηχανισμούς ελέγχου του κράτους.

Στην Δ’ Ενότητα «Γυναίκες στη διακυβέρνηση» η Μανίνα Κακεπάκη (Ερευνήτρια) εστίασε στην συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική πριν τον Covid, στην έλλειψη γυναικών από τον δημόσιο λόγο στη διάρκεια της πανδημίας αλλά και σε πολιτικές που μπορούν να επηρεάσουν θετικά. Τόνισε ότι η Ελλάδα εισήλθε στην πανδημία με σαφή υστέρηση γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Ως αποτελέσματα της πανδημίας ήταν να μεταφερθεί μέρος των πολιτικών συζητήσεων διαδικτυακά, γεγονός που έκανε τις γυναίκες πολιτικούς πιο ευάλωτες σε διαδικτυακές παρενοχλήσεις. Αναφέρθηκε στη σύνθεση των Επιτροπών Εμπειρογνωμόνων Υγείας που ανέγειραν έμφυλες ανισότητες με υπερεκπροσώπηση ανδρών, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, παρά το ότι οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα των εργαζομένων υγείας. Στο δημόσιο λόγο δόθηκε έμφαση στις γυναίκες ηγέτιδες με έναν στερεοτυπικό τρόπο, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ότι οι χώρες που έχουν υψηλή συμμετοχή γυναικών στο κοινοβούλιο, είναι εκείνες που εκλέγουν γυναίκες ως απόρροια πολιτικών και όχι έμφυλων χαρακτηριστικών.

Την εκδήλωση έκλεισε η Επιστημονικά Υπεύθυνη Μαρία Στρατηγάκη συνοψίζοντας τον προβληματισμό της σχέσης πανδημίας και έμφυλων σχέσεων σε τρία επίπεδα. Το πρώτο αφορά την πανδημία ως ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ορισμένες πλευρές των έμφυλων ανισοτήτων που είχαν μείνει στην αφάνεια και είχαν θεωρηθεί κανονικότητες. Το δεύτερο είναι ότι η μελέτη των επιπτώσεων της πανδημίας στις έμφυλες σχέσεις απαιτεί νέες προσεγγίσεις λόγω των νέων κοινωνικών συνθηκών που δημιουργήθηκαν. Το τρίτο επίπεδο είναι η εξασθένιση των διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στους χώρους εργασίας, οικογένειας και αναψυχής με αποτέλεσμα να απαιτείται ολιστική προσέγγιση στην ανάλυση των νέων μορφών έμφυλων σχέσεων στην μετά την πανδημία.

Το βίντεο της εκδήλωσης βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα του έργου:

https://progender.panteion.gr/21-10-2022-η-πανδημία-από-τη-σκοπιά-του-φύλου-τ/

Το έργο ProGender χρηματοδοτήθηκε από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΧΜ-ΕΟΧ| EEA Grants)